برخی از روش‌ها برای درمان بی اختیاری ادرار و مدفوع شامل فیزیوتراپی و بیوفیدبک می‌شود. در این مقاله از کلینیک طب فیزیکی لاله انواع راههای تشخیص و درمان بی اختیاری ادرار در کودکان، زنان باردار و سالمندان را مورد بررسی قرار داده و به صورت کامل توضیح می‌دهیم.
بی اختیاری ادرار و مدفوع چیست؟
بی‌اختیاری ادرار به ریزش غیر ارادی ادرار گفته می‌شود. این مشکل ناراحت کننده می‌تواند در هنگام ورزش، سرفه، عطسه، یا حتی خندیدن ایجاد شود. مردان و زنانی در شرایطی دچار ریزش ادرار می‌شوند که وضعیت سفتی عضلات در ناحیه شکمشان بیشتر از سفتی عضلات کنترل کننده ادرار است.
در این حالت ادرار معمولا با مقادیر ناچیز خارج می‌شود، اما این شرایط می‌تواند به صورت یک جریان مداوم یا یک ریزش کامل نیز در افراد مختلف مشاهده گردد.
بی اختیاری مدفوع که بی اختیاری روده نیز نامیده می‌شود، اصطلاحی است که در مواردی استفاده می‌شود که حرکات روده قابل کنترل نباشد. در این شرایط مدفوع در مواقع ناخواسته خارج می‌شود. بسته به علت، درمان بی اختیاری مدفوع می‌تواند شامل تغییر رژیم غذایی، تمرین روده، دارو درمانی و جراحی باشد.
راههای تشخیص بی اختیاری ادرار چیست؟
راههای تشخیص بی اختیاری ادرار عبارتند از:
- گزارش کارکرد روزانه مثانه یا Bladder Diary
- تست ارودینامیک
- انجام آزمایشات عملکردی کلیه و آزمایش ادرار
- سونوگرافی
- سیستوسکوپی
- تست مارشال
- Pad Test
روش های تشخیص بی اختیاری مدفوع
پزشک متخصص برای تشخیص بی اختیاری در مدفوع در ابتدا به بررسی تاریخچه پزشکی بیمار می‌پردازد و پس از آن معاینه فیزیکی انجام داده و در صورت نیاز آزمایات پزشکی لازم را تجویز می‌کند.
برخی از مهمترین اقدامات برای تشخیص بی اختیاری مدفوع شامل موارد زیر است:
- معاینه رکتال دیجیتال
- تست دفع بالون
- آزمایش خون
- آزمایش مدفوع
- مانومتری مقعدی
- سونوگرافی آنورکتال
- کولونوسکوپی
- تصویربرداری اشعه ایکس و MRI
درمان قطعی بی اختیاری ادرار در کودکان
به زبان ساده، بی اختیاری ادرار با عنوان از دست دادن کنترل کامل ادرار یا تخلیه غیرارادی مثانه تعریف می‌شود. همچنین به این مشکل با عنوان انوروزیس یا ناتوانی در دفع ادرار اشاره می‌شود. بی اختیاری ادرار می‌تواند به دلیل عوامل زیادی ایجاد شده، و در نوزادان و کودکان، کاملا طبیعی است. برای درک بهتر علت بی اختیاری ادرار، باید درک کلی از روند عمل ادرار داشته باشید.
درمان بی‌اختیاری ادرار بستگی به علل زمینه‌ای این مشکل دارد. درمان اولیه برای انوروزیس شبانه در اکثر اوقات شامل تغییر رفتاری است. این روش درمانی شامل تشویق کودک، تحریک کودک به دفع مکرر در روز، بیدار کردن کودک بطور متناوب در شب و محدود کردن مایعات دریافتی کودک قبل از خواب است.
انواع راههای درمان بی اختیاری ادرار در کودکان شامل موارد زیر است:
- دارو
- تحریک الکتریکی
- درمان با بیوفیدک
داروی بی اختیاری ادرار در کودکان
علاوه بر تغییرات رفتاری، کودکانی هستند که سرانجام به دارو نیاز خواهند داشت. متداول‌ترین داروهایی مورد استفاده، شامل دسموپرسین استات (DDAVP)، اکسی بوتنین استات(دیتروپان)، هیوسیامین سولفات (لوسین) و ایمی پرامین (توفرانیل) است.
همه این داروها عوارض جانبی نهانی قابل توجهی دارند، که باید برای افراد مشخصی در نظر گرفته شود، و باید برای درمان علائم بی اختیاری ادرار و نه معالجه، مورد استفاده قرار بگیرد.
در حالی که منتظر برطرف شدن این مشکل بطور طبیعی هستید. داروها می‌تواند بطور متناوب در کودکانی که در اردوهای شبانه یا مهمانی‌های بیرون از خانه شرکت می‌کنند، مصرف شود، چرا که در پیشگیری از علائم 70 درصد مؤثر است، و شب ادراری در چنین محیط‌هایی می‌تواند برای کودکان تحقیرآمیز و استرس‌آور باشد.
تحریک الکتریکی
تحریک الکتریکی با ارسال جریان الکتریکی خفیف به عصب‌های کمر یا عضلات لگن که در ادرار کردن دخالت دارند، بی اختیاری ادرار کودکان را درمان می‌کند.
درمان بی اختیاری ادرار با بیوفیدک در کودکان
بیوفیدبک دستگاهی است که تغییرات بدن کودک را بررسی کرده و آنها را به شخص نشان می‌دهد. بیوفیدبک می‌تواند به افراد کمک کند تا از عملکرد بدن خود که به‌طور طبیعی خودکار است؛ مانند ادرار کردن، بیشتر آگاه شوند. در نتیجه گاهی اوقات افراد می‌توانند کنترل بیشتری بر این عملکردها داشته باشند.
بیوفیدبک برای مشکلات کنترل مثانه از بازی‌های کامپیوتری خاصی استفاده می‌کند تا به کودک آموزش دهد که عضلاتی را که در نگه داشتن ادرار و ادرار کردن مورد استفاده قرار می‌گیرد، کنترل کند.
درمان قطعی بی اختیاری مدفوع در کودکان
روش درمان بی اختیاری مدفوع در کودکان به علت آن بستگی دارد. ممکن است بیمار برای مدیریت بی اختیاری مدفوع به بیش از یک درمان یا ترکیبی از درمان‌ها نیاز داشته باشند. درمان های احتمالی عبارتند از:
روش های درمان بی اختیاری در مدفوع کودکان شامل موارد زیر است:
- تغییرات رژیم غذایی
- سکوستومی که در آن از یک لوله در شکم کودک برای خارج کردن مدفوع از روده استفاده می‌شود
- بیوفیدبک درمانی
- مداخلات رکتوم از جمله تنقیه تخصصی
- تنظیم یک برنامه برای تخلیه مدفوع
- تحریک الکتریکی
- مشاوره و روان درمانی
درمان قطعی بی اختیاری ادراری در زنان باردار با روشهای خانگی
پزشکان از روش های درمانی مثل آر اف و یا لیزرتراپی برای این عارضه استفاده می‌کنند. اما برای زنان بارداری که بی اختیاری ادراری باعث مختل شدن زندگی عادی آنها شده است، نمی‌توان از این روشهای درمانی استفاده کرد. زیرا استفاده از آر اف، لیزر و یا حتی دارو درمانی می‌تواند به جنین آنها صدمه بزند.
این روش درمانی برای زنان باردار به روشهای زیر انجام می شود:
- تمرینات کگل
- استفاده از پساری در بارداری برای درمان افتادگی اندام‌های لگنی
- دفع به موقع ادرار
- آموزش مثانه (نگه داشتن ادرار و طولانی کردن زمان بین دو دفع)
- محدود کردن مصرف نوشیدنی‌ها در عصر برای جلوگیری از شب ادراری در بارداری
- کاهش یا عدم مصرف نوشیدنی‌های گاز دار یا کافئین‌دار
- اضافه کردن خوراکی‌های فیبردار به رژیم غذایی جهت پیشگیری از یبوست
- کاهش وزن قبل از بارداری در صورتی که اضافه وزن دارید.
این روش‌ها به عنوان درمان خانگی بی اختیاری ادراری به حساب می‌آیند که هیچ عارضه‌ای برای جنین ایجاد نمی‌کنند.
ورزش کگل برای زنان باردار
انجام تمرینات کگل برای زنان باردار می‌تواند بدون صدمه زدن به جنین آنها مشکل بی اختیاری ادرار را رفع کند. این تمرینات برای تقویت عضلات کف لگن انجام می‌شوند تا بتوانند وزن بارداری را تحمل کنند. تمرینات کگل به روشهای مختلفی انجام می‌شوند. اگر این تمرینات را هر روز 2 تا 3 مرتبه و در ست‌های 10 یا 20 تایی تکرار کنید، بعد از 4 تا 8 هفته می‌توانید تاثیر تمرینات را ببینید.
پیدا کردن عضلات کف لگن
برای انجام ورزش کگل برای زنان باردار ابتدا باید عضلات کف لگن را پیدا کرد. برای این کار مادر باردار باید موقع ادرار کردن سعی کند ادرار خود را متوقف کند. در این حالت می‌توان ماهیچه‌های کف لگن را پیدا کرد. برای انجام تمرینات کگل باید به این نکته توجه کنید که قبل از شروع تمرین حتما مثانه را خالی کنید.
تمرینات کگل را در هر وضعیتی که راحت هستید، انجام دهید. ممکن است بخواهید این تمرینات را در حالت دراز کشیده، ایستاده و یا نشسته انجام دهید. تمرینات کگل را به روشهای مختلفی می‌توان انجام داد. هر روشی که برای شما راحت‌تر بوده و پزشک شما آن را تایید می‌کند، می‌توانید انجام دهید.
نحوه انجام ورزش کگل در بارداری
با توجه به وضعیت مادر و جنین ممکن است، انجام برخی از تمرینات کگل باعث آسیب به مادر یا جنین شود. به همین علت نیز نحوه انجام ورزش کگل برای زنان باردار باید زیر نظر پزشک متخصص باشد. با یادگیری و تایید نوع حرکات کگل، می‌توانید این تمرینات را در منزل انجام دهید.
یکی از معمول‌ترین روشهای انجام ورزش‌های کگل برای زنان باردار به صورت زیر است:
- در حالت راحت قرار بگیرید.
- عضلات کف لگن را مثل موقع قطع جریان ادرار، منقبض کرده و به بالا بکشید.
- 5 ثانیه انقباض را نگه دارید. سپس 5 ثانیه به عضلات استراحت داده و دوباره عضلات را منقبض کنید. این حرکت را 5 مرتبه تکرار کنید.
- سعی کنید به مرور بیش از 5 ثانیه انقباض را نگه دارید و این تمرین را به 10 انقباض 10 ثانیه‌ای پشت سر هم افزایش دهید.
علت بی اختیاری مدفوع در زنان باردار
از دست دادن کنترل مدفوع اغلب در اثر زایمان طبیعی ایجاد می‌شود. در هنگان زایمان طبیعی، گاهی اوقات ناحیه بین واژن و مقعد (پرینه) هنگام زایمان پاره می‌شود. همچنین ممکن است پزشک در هنگام زایمان برای کمک به حرکت سر کودک، یک برش در ناحیه بین واژن و مقعد (پرینه) ایجاد کند. فشار ناشی از زایمان طبیعی نیز می‌تواند به اسفنکتر مقعد آسیب برساند. این حلقه ماهیچه‌ای است که زمان باز و بسته شدن مقعد را کنترل می‌کند.
سایر مواردی که ریسک بی اختیاری مدفوع در زنان باردار را افزایش می‌دهد شامل موارد زیر است:
- حاملگی در سن بالا
- اضافه وزن
- بزرگ بودن نوزاد
- داشتن زایمان طولانی‌تر
- استفاده از فورسپس یا کشیدن خلاء هنگام زایمان
راه های درمان بی اختیاری مدفوع بعد از زایمان
روشهای درمان بی اختیاری در زنان شامل موارد زیر است:
- تغییرات در رژیم غذایی که شامل عدم مصرف کافئین، محصولات لبنی و یا غذاهای تند یا چرب می‌شود.
- بازآموزی روده که به معنای اجابت مزاج در زمان‌های برنامه‌ریزی شده است.
- رعایت بهداشت که شامل استفاده از دئودورانت‌ها، پدها و صابون‌ها و دستمال‌های ملایم می‌شود.
- مصرف داروهایی ضد اسهال.
- بیوفیدبک
- تمرینات کگل
- جراحی برای رفع اسفنکتر مقعد
- تحریک عصب ساکرال
- تزریق یک ماده به بافت های اطراف مقعد که به سفت شدن دهانه مقعد کمک می‌کند.
درمان قطعی بی اختیاری ادرار در سالمندان چگونه است؟
درمان با توجه به نوع و علت بی اختیاری متفاوت است. در اغلب موارد، بی اختیاری می‌تواند درمان شود و یا به طور قابل توجهی کاهش یابد. در ادامه درمان‌های مناسب برای رفع علائم بی اختیاری ادرار در سالمندان را توضیح می‌دهیم:
- فوریتی
- استرسی
- ناشی از سرریز ادرار
درمان بی اختیاری فوریتی ادرار
درمان بی اختیاری فوریتی ادرار شامل موارد زیر است:
- آموزش مثانه
- انجام تمرینات عضلات
- داروهایی که با کاهش انقباض عضلات باعث رهاسازی مثانه می‌شوند، ممکن است کمک کننده باشند.
- استفاده از یک ضربان ساز که سیم‌های آن در داخل نخاع قرار داده می‌شوند؛ در برخی از افرادی که چندین بار (بیش از 50 بار در روز) بی اختیاری فوریتی تجربه می‌کنند، مفید بوده است.
- بیوفیدبک از سنسورهایی استفاده می‌کند که به کاربر سیگنال‌های آگاهی از بدن بیشتری در زمان نیاز به ادرار کردن می‌دهد. این روش در کمک به سالمندان برای کنترل داشتن روی مثانه و عضلات اطراف آن مفید است.
درمان بی اختیاری استرسی ادرار
مواردی که در ادامه بیان می‌کنیم برای درمان بی اختیاری استرسی ادرار موثر هستند:
- افراد مبتلا به بی اختیاری استرسی، مانند افرادی که دارای بی اختیاری فوریتی هستند، هر 2 تا 3 ساعت یک بار برای جلوگیری از پر شدن کامل مثانه، تشویق به ادرار می‌شوند.
- تمرینات عضلانی لگن (تمرینات کگل) معمولا مفید هستند.
- در خانم‌هایی که بی اختیاری استرسی آنها به علت آتروفی مجرای ادرار می‌باشد، استفاده از کرم استروژن در داخل واژن یا در ناحیه‌ای که دقیقا اطراف دهانه مجرای ادرار را احاطه می‌کند، می‌تواند کمک کننده باشد. در صورتی که سایر داروها مانند سودوافدرین که به سفت کردن اسفنکتر ادراری کمک می‌کنند، نیز مصرف شوند، کرم استروژن به احتمال بیشتری مفید خواهد بود.
- نشان داده شده است که تحریک الکتریکی سطحی در زنان سالمند مبتلا به بی اختیاری استرسی بسیار موثر است.
- بسیاری از افراد مبتلا به بی اختیاری استرسی شدید که به درمان پاسخ نمی‌دهد، از جراحی بهره می‌برند. جراحی ممکن است شامل بالا کشیدن مثانه و تقویت بخشی که به مجرای ادرار متصل است، باشد. تزریق کلاژن در اطراف مجرای ادرار در بعضی موارد موثر است. در موارد نادر، ممکن است برای قرار دادن یک اسفنکتر مصنوعی به جای اسفنکتر ادراری که به اندازه کافی بسته نمی‌شود، جراحی انجام شود.
درمان بی اختیاری ناشی از سرریز ادرار
روشهای درمان بی اختیاری ناشی از سرریز ادرار شامل موارد زیر هستند:
- هنگامی که علت انسداد جریان ادرار است، بی اختیاری در هر زمان ممکن با حذف یا کاهش انسداد درمان می‌شود.
- داروهایی که اسفنکتر ادراری را آرام می‌کنند، مانند ترازوزین و تامسولوزین، به سرعت برخی از انسدادهای ناشی از بزرگی پروستات را برطرف می‌کنند. فیناستراید هنگامی که طی ماه‌ها مصرف شود، می‌تواند اندازه پروستات را کاهش دهد یا رشد آن را متوقف کند.
- در روش جایگزین، مردان مبتلا به بی اختیاری سرریزی ناشی از بزرگ شدن پروستات می‌توانند تحت عمل جراحی قرار گیرند تا تمام یا بخشی از پروستات را بردارند.
- صرف نظر از علت بی اختیاری ادرار، در برخی موارد بی اختیاری ناشی از سرریز ادرار، یک کاتتر باید به مثانه وارد شود تا آن را تخلیه کند و از عوارضی مانند عفونت‌های مکرر و آسیب کلیه جلوگیری شود. قرار دادن و برداشتن یک کاتتر چندین بار در روز (کاتتریزه متناوب) به جای یک کاتتر که به طور نامحدود باقی می‌ماند (کاتتریزه شدن دائمی) توصیه می‌شود. کاتتریزاسیون متناوب به احتمال کمتری باعث ایجاد عفونت می‌شود. افراد می‌توانند خودشان کاتتر را قرار دهند (کتتریزاسیون متناوب توسط خود فرد) ، اما باید قادر باشند انجام این کار را به خاطر بسپارند و مهارت دستی مناسب را داشته باشند.
فیزیوتراپی بی اختیاری ادرار در منزل برای سالمندان
فیزیوتراپی در منزل به سالمندانی که دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع هستند کمک می‌کند تا با تقویت عضلات کف لگن، بتوانند به روند عادی زندگی خود بازگشته و کارهای روزمره خود را آسان‌تر انجام دهند.
فیزیوتراپیست با آموزش انواع تمرینات ورزشی و همچنین نحوه صحیح وضعیت‌های بدن و انجام ماساژ و استفاده از برخی مدالیته‌های الکتریکی و تجهیزات پیشرفته به بهبود سطح عملکرد بیمار کمک می‌کند.
مرکز بیوفیدبک لاله در تهران
مرکز طب فیزیکی و توانبخشی لاله یکی از مراکز بیوفیدبک در تهران است که خدمات تخصصی در زمینه درمان انواع بی اختیاری ادرار را ارائه می‌دهد. کلینیک فیزیوتراپی لاله دارای تیم منسجم شامل دکتر طب فیزیکی، فیزیوتراپیست، ماساژدرمانگر و دکتر طب سوزنی است.
برای مشاوره درمانی با بهترین دکتر طب فیزیکی در تهران با ما در ارتباط باشید.
دیدگاهتان را بنویسید