گفتار درمانی به طور کلی، درمانی برای تمام افراد در تمام سنین است که دچار اختلال در صحبت کردن هستند. این بیماران ممکن است از ابتدای کودکی دچار لکنت زبان یا مشکل در برقراری ارتباط گفتار با دیگران باشند؛ یا در اثر یک بیماری مثل ام‌اس، پارکینسون، سکته مغزی و… به اختلالات گفتاری، زبانی یا بلع دچار شوند.
گفتار درمانی چیست؟
گفتار درمانی جزو آن دسته از بیماری‌هایی است که دیدگاه اشتباهی نسبت به آن در جامعه پراکنده شده است. بسیاری از افراد با توجه به پیشینه ذهنی که دارند هنگامی که حرفی از گفتار درمانی به میان می‌رسد، تصور می‌کنند که حتما بیمار باید دارای لکنت یا همان اختلال گفتاری باشد. در صورتی که اینطور نیست و دایره گفتار درمانی بسیار گسترده‌تر از دیدگاه عوام جامعه است.
افرادی که به بیماری‌های عصبی مانند ام اس، پارکینسون، als مبتلا شده‌اند؛ یا بیمارانی که از عوارض بعد از سکته مغزی، تومور مغزی، آلزایمر و … رنج می‌برند، دچار اختلال در صحبت کردن، غذا خوردن و ارتباط بر قرار کردن خواهند شد. این اختلال‌ها با توجه به شدت و شرایط بیمار به مرور زمان تاثیر بسیاری بر زندگی روزمره فرد خواهند گذاشت. گفتار درمانگر وظیفه دارد تا با شناخت شرایط جسمانی و روانی بیمار بهترین مسیر درمانی را معرفی و به وی کمک کند.
گفتار درمانی برای درمان چه کسانی است؟
گفتار درمانی یک شیوه درمان برای بیمارانی است که به هر دلیل توانایی گفتار و بر قراری ارتباط با افراد جامعه را از دست داده اند. گفتار درمانگر با توجه به شرایط بیمار روش درمانی مناسب را تعیین می‌کند. انواع اختلالاتی که گفتار درمانگر آنها را درمان می‌کند به شرح ذیل می‌باشند:
- اختلالات کلامی
منظور از اختلال کلامی همان بریده بریده صحبت کردن به صورتی است که مخاطب متوجه منظور بیمار نشود. (در این اختلال بیمار نمی‌تواند واضح آواها را بیان کند.) - اختلالات زبانی
اختلال زبانی تقریبا عکس اختلال کلامی است بدان معنا که فرد به سختی دچار منظور دیگران می‌شود و در به اشتراک گذاشتن عواطف و احساسات خود نیز دچار مشکل است. - اختلال در روابط اجتماعی
هنگامی که فرد نتواند برای رفع نیازهای خود مانند سوال پرسیدن از دیگر افراد جامعه کمک بگیرد اصطلاحا می‌گویند فرد دچار اختلال روابط اجتماعی شده است. (بیماران مبتلا به اختلالاتی نظیر اوتیسم چنین مشکلی دارند.) - اختلالات شناختی
منظور از اختلال شناختی مشکل در حل مسئله، تمرکز، به خاطر آوردن، برنامه ریزی کردن و … است که عموما افراد مبتلا به آلزایمر، سکته مغزی و کسانی که به سرشان ضربه خورده دچار چنین اختلالاتی می‌شوند. - اختلال بلع
عمل جراحی، سکته، بیماری‌های زمینه‌ای، آسیب به سر و بسیاری از عوامل دیگر ممکن است باعث شود تا بیمار در اعمالی مانند بلع غذا دچار مشکل شود.
گفتار درمانی برای انواع بیماری‌ها در مرکز لاله در تهران
برخی از اختلالاتی که نام برده ریشه ژنتیکی دارند، در صورتی که برخی دیگر ممکن است بر اثر مشکلات جسمانی در هر بازه‌ای (کودکی، بزرگسالی، میان‌سالی) به وجود آمده باشند:
- گفتار درمانی بیماران سرطانی
- درمان بیماری‌های پیشرونده عصبی
- وارد شدن ضربه به سر
- گفتار درمانی بیماران سکته مغزی
چه کسانی به گفتار درمانی نیاز دارند؟
به طور کلی هر فردی (در هر سنی) که در ارتباط برقرار کردن بخصوص از طریق گفتار و زبان مشکل داشته باشد نیاز به مراجعه به گفتار درمانی دارد. البته در کودکان زیر ۶ سال توانایی برقراری ارتباط با توجه به سن آنها تعیین می‌شود.
افراد زیر باید جهت ارزیابی و درمان به گفتاردرمانگر مراجعه کنند:
- افراد دارای لکنت و افراد دارای مشکلات تلفظی
- افراد اوتیستیک (اوتیسم)
- افراد کم توان ذهنی
- افرادی که مشکل در خواندن و نوشتن و ریاضیات دارند
- افراد دارای مشکلات شنوایی
- افراد دارای شکاف کام و لب،
- افراد دارای اختلالات صوتی (مثل صدای خش دار و گرفته)
- کودکانی که دچار تاخیر در گفتار و زبان هستند و دیر به صحبت کردن می رسند
- افرادی که پس از صدمات مغزی (مانند سکته مغزی، تومور مغزی، ضربه مغزی، دمانس و …) دچار مشکلاتی در حیطه گفتار و زبان و بلع شده اند
- بیماران MS
- بیماران پارکینسون
- بیماران ALS
- افرادی که به دلیل مشکلات تنفسی دچار اختلالات گفتاری شده اند
- نوزادانی که نارس هستند یا دچار یک بیماری خاص هستند و در مکیدن و بلع شیر مشکل دارند
- افراد دارای سندروم داون و برخی سندروم های دیگر مانند سندروم ویلیامز و …
مراجعین باید درنظر داشته باشند، بسته به شرایط توانخواه ممکن است برخی مداخلات گفتار درمانی نیاز به زمان بیشتری داشته باشند تا به نتیجه برسند و شرط لازم برای مشاهده پیشرفت، تداوم درمان است.
علاوه بر این گفتار درمانی می‌تواند به بسیاری دیگر از بیماری و اختلالت کمک کند.
گفتار درمانگر چه کار می‌کند؟
- بررسی شرایط جسمانی بدن بیمار
- درمان اختلالات ارتباطی، کلامی، زبانی، بلع و …
- آموزش به والدین یا کسی که مسئول نگهداری از فرد دارای اختلال است
- کمک به افرادی که مشکل شنوایی دارند (چه افراد ناشنوا و چه کم شنوا)
- کمک به روند بهبود بیمارانی که دچار اوتیسم، لکنت زبان، اختلالات عصبی و زبانی شده‌اند
مراحل گفتار درمانی در مرکز لاله در تهران
همانطور که تا به حال گفته شد گفتار درمانی یک شیوه برای درمان اختلالات تکلمی، عصبی، بلعی و … است. اما شیوه درمان این اختلال‌ها برای کودکان و بزرگسال با یکدیگر کمی تفاوت دارد. بسته به شرایط کودک و با توجه به صلاح دید پزشک متخصص ممکن است کودک تحت درمان گروهی یا فردی قرار بگیرد.
برخی از تکنیک‌هایی که گفتار درمانگر از آنها استفاده می‌کند به شرح ذیل می‌باشند:
- استفاده از کتاب، تصاویر و سایر ابزاهایی که در روند توسعه مهارت‌های زبانی کودک تاثیر به سزایی دارد
- بازی‌های متناسب با سن کودک که همراه با آوا سازی است
- آموزش‌هایی که به والدین یا مسئول نگهداری کودک داده می‌شود تا روند درمان در منزل هم ادامه پیدا کند
روند درمان برای بزرگ سالان کمی متفاوت است. پیش از هر کاری ابتدا شرایط جسمانی و روانی بیمار باید بررسی شود. سپس گفتار درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا بتواند مهارت‌های زبانی و کلامی خود را بهبود ببخشد برخی از تمرینات گفتار درمانگر برای درمان بیماران بزرگسال به شرح ذیل می‌باشد:
- تقویت مهارت‌های حل مسئله، سازماندهی ذهنی و حافظه در راستای بهبود توانایی‌های شناختی بیمار
- تمرینات تنفسی
- تمرینات مخصوص ورزش دهان
مدت زمان گفتار درمانی چقدر است؟
مدت زمانی که گفتار درمانی به طول می‌انجامد و همچنین اثری که بر بیمار می‌گذارد وابسته به شرایط و جوانبی است که هر کدام با توجه به برخی مفاد مانند سن، نوع و شدت اختلال، استمرار در درمان، بیماری‌های زمینه‌ای و بسیاری از عوامل دیگری که در رابطه با بیمار باید در نظر گرفته شوند بستگی دارد.
