بیشتر موارد حس گزگز دست و سوزن سوزن شدن در هنگامی که اندامها بیحس شده است، علامتی بیخطر است و نشان دهنده این حالت است که عصبی در این ناحیه تحت فشار است و در صورت تغییر وضعیت طی چند دقیقه عصب به حالت طبیعی برمیگردد. اما در مواردی نشانهای از یک بیماری میباشد و تشخیص به موقع علت میتواند از عوارض و مشکلات بعدی پیشگیری نماید. در ادامه به شایعترین علل گز گز و خواب رفتگی دست که معمولا ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب است اشاره می کنیم.
علت گز گز و خواب رفتگی دست چیست؟
شایعترین دلایل گز گز و خواب رفتگی دست عبارتند از:
- فشار خارجی به عصب محیطی
- فشار داخلی روی اعصاب محیطی
- فشار به ریشه اعصاب محیطی
- ضایعه در مسیر انتقال پیام حسی در سیستم عصبی مرکزی
- ضعف یا بیماری اعصاب محیطی ناشی از بیماریهای متابولیک
خواب رفتن بدنبال فشار خارجی به عصب محیطی
حتما تا به حال برای شما پیش آمده است که نیمه شب از خواب بلند شوید و ببینید یک دستتان کاملا خواب رفته و اصلا توانایی حرکت دادن آن را هم ندارید. علت این وضعیتها تحت فشار قرار گرفتن اعصاب اندام است.
در این حالات عصب بین استخوان و جسم خارجی برای مدت طولانی فشرده میشود و همین فشار موجب فلج موقت آن میگردد. در بعضی مکانها که عصب بیشتر در نزدیک پوست بوده و فاصله آن با استخوان کم است این اتفاق بیشتر میافتد مانند محل عبور عصب اولنار از پشت آرنج و یا عبور عصب رادیال از پشت بازو.
این حالات در صورتی که به ندرت اتفاق بیافتد طبیعی بوده و بیماری محسوب نمیشوند، ولی اگر مکررا تکرار شوند باید به فکر مشکل زمینهای بود که آن را ایجاد میکند.
بطور مثال کم خونی، خستگی، استرس و اضطراب و وضعیت بد قراردادن دست یا سابقه شکستگی یا بدشکلی استخوانی میتواند موجب تشدید این خواب رفتگیها شوند.
خواب رفتگی بدنبال فشار داخلی روی اعصاب محیطی
همانطور که گفته شد عصب در مسیرش از پوست تا نخاع ممکن است در نقاطی تحت فشار قرار گیرد. یکی از اینها تونلهای بافتی هستند. تونلهایی که معمولا یک طرف آن را استخوان و طرف دیگر را بافتهای همبندی مانند رباط یا عضله تشکیل داده است.
در این حالات معمولا این تونلها به اندازه کافی فضا دارند و عصب به راحتی از درون آنها عبور میکند، ولی گاهی اوقات فضای درونی تونل به عللی تنگ شده و به عصبی که از درون آن عبور میکند فشار وارد میشود. این فشار میتواند موجب فلج شدن عصب گردد.
سندروم کانال کارپ
یکی از شایعترین بیماریهایی که با این مکانیسم موجب خواب رفتگی دست و پا میشود سندرم کانال کارپ یا نشانگان تونل مچ دستی است. در این بیماری عصب مدین که از درون تونلی در مچ دست به نام تونل مچ دستی عبور میکند، تحت فشار قرار میگیرد.
علت این فشار در بیشتر اوقات تورم تاندونهایی است که همراه با عصب درون تونل عبور میکنند. این تورم میتواند به علت کار زیاد یا فعالیت مکرر و تکراری با مچ دست یا انگشتان باشد و یا به علت تغییرات هورمونی در زمان بارداری یا یائسگی ایجاد شود.
به علت فشار به عصب مدیان علائمی مانند خواب رفتن انگشتان دست و گزگز در انگشتان سبابه و میانی دست ایجاد میشود که معمولا بیمار را شبها از خواب بیدار کرده و وی با حرکت دادن انگشتان و باز و بسته کردن آنها سعی در رفع این خواب رفتگی میکند.
فلج تاخیری عصب اولنار
بیماری دیگر با این مکانیسم فلج تاخیری عصب اولنار است. در این بیماری عصب اولنار در آرنج تحت فشار قرار میگیرد. تغییر شکل استخوان آرنج در این ناحیه به علت بد جوش خوردن شکستگیهای آن و یا ایجاد استخوانهای اضافه به علت آرتروز میتواند موجب فشار به عصب شود.
نتیجه آن اختلال در کارکرد عصب اولنار و احساس خواب رفتگی و گزگز در انگشت کوچک و انگشتری دست است. این خواب رفتگی بخصوص وقتی که بیمار آرنج خود را مدت زیادی در حالت خم نگه داشته و یا در حین خوابیدن ایجاد میگردد.
دنده گردنی
با همین مکانیسم اعصاب شبکه گردنی میتوانند در حین عبور از نزدیکی دنده اول قفسه سینه تحت فشار قرار گیرند. این بیماری که به دنده گردنی هم معروف است معمولا به علت وجود یک دنده اضافی در گردن و یا وجود یک نوار بافتی سفت در این ناحیه و فشار آن به عصب ایجاد میشود.
این بیماری معمولا با خواب رفتگی و گزگز انگشتان دست همراه میشود. در تمام بیماریهایی که ذکر شد مشکلات ایجاد شده جدی بوده و نیاز به درمان دارند.
گاهی اوقات میتوان این بیماریها را با روشهای غیر جراحی درمان کرد و گاهی اوقات هم نیاز به عمل جراحی وجود خواهد داشت. تاخیر در درمان این بیماریها میتواند موجب اختلال دائم در عملکرد عصب بصورت فلج شدن دائم آن شود.
خواب رفتن بدنبال فشار به ریشه اعصاب محیطی
اعصاب محیطی بعد از عبور از اندام برای ورود به نخاع از درون سوراخ بین مهرهای و از مجاورت دیسک بین مهرهای عبور میکند. فتق دیسک بین مهرهای که نوعی جابجایی این دیسک است میتواند به ریشه عصبی مجاورش فشار آورده و موجب خواب رفتگی عصب مربوطه شود.
فتق دیسکهای گردنی موجب خواب رفتن دست و فتق دیسکهای کمری موجب خواب رفتن پا میشود. بطور مثال هرنی یا فتق دیسک بین مهرهای پنجم و ششم گردنی موجب خواب رفتگی اطراف شست دست و فتق دیسک بین مهرههای چهارم و پنجم کمری موجب خواب رفتگی قسمت داخلی ساق و شست پا میشود.
این بیماران معمولا همراه با بیحسی دست یا پا دچار درد گردن و یا کمر و انتشار درد به دست یا پا هم هستند. بسیاری از بیماران مبتلا به فتق دیسک بین مهرهای با انجام نرمشهایی برای تقویت عضلات گردن و کمر بهبود مییابند ولی بعضی از آنها نیاز به عمل جراحی پیدا میکنند.
ضایعه در مسیر انتقال پیام حسی در سیستم عصبی مرکزی
اعصاب بعد از ورود به نخاع در مسیر آن به بالا رفته و پس از عبور از بصل النخاع و قسمتهای عمقی مغز به قشر مغز میروند تا در آنجا بصورت حس تفسیر شوند.
در این مسیر انتقال پیامهای عصبی میتواند به علت آسیب های بافتی با مشکلاتی مواجه شود. این اختلال در انتقال پیام حسی بصورت خواب رفتگی دست یا پا تفسیر میشود. معروفترین این بیماریها مولتیپل اسکلروزیس یا MS است.
ضعف یا بیماری اعصاب محیطی ناشی از بیماری های متابولیک
گاهی اوقات به علت بیماریهای سیستمیک کارکرد عصب حسی دچار اختلال میشود.
مرض قند یا دیابت
معروفترین بیماری که این مشکلات را ایجاد میکند مرض قند یا دیابت است.
وقتی بیماری دیابت مدت زیادی بدون درمان باقی میماند و یا بطور ناقص درمان میشود بتدریج عملکرد اعصاب حسی بدن دچار اختلال میشوند. این کاهش حس هر چه به سمت پایینتر اندام میرویم شدیدتر میشود.
به همین علت به آن نام بیحسی دستکش و جورابی میدهند، یعنی در محلی که دست و پا در دستکش و جورابی قرار میگیرد، پوست دست و پا بیحس شده و فرد احساس خواب رفتگی میکند.
هرچه بیماری پیشرفتهتر میشود، شدت خواب رفتگی دست و پا هم افزایش مییابد. این اختلالات حسی را ممکن است بتوان با کنترل دقیق قند خون و یا استفاده از ویتامین B کم کرد.
کم کاری و پرکاری تیروئید
کم کاری و پرکاری تیروئید هم میتواند موجب اختلال حسی بصورت خواب رفتگی دست و پا شود.
مسمومیت
گاهی اوقات مسمومیت ناشی از سرب یا آلومینیم هم میتواند این مشکلات را ایجاد کند.
آزمایش و روشهای تشخیص
با توجه به طیف گسترده عللی که می توانند منجر به گز گز و مور مور دست شوند و شامل دلایل کم اهمیت تا بیماریهای جدی میباشند، پزشک متخصص پس از شرح حال دقیق و معاینه کامل بیمار ممکن است آزمایشهای زیر را جهت رسیدن به تشخیص انجام دهد:
- آزمایش خون: این تست میتواند آزمونی برای تشخیص دیابت، کمبود ویتامین، اختلال عملکرد کلیه و کبد و سایر اختلالات متابولیک و نشانههایی از فعالیت غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن باشد که منجر به بروز بیحسی و خواب رفتن دست و پا شده است.
- الکترومایوگرام (EMG): این آزمون از فعالیت الکتریکی عضله به منظور شناسایی علت گز گز و سوزن سوزن شدن دست و پا میباشد.
- سرعت هدایت عصبی (NCV)
سایر آزمایشات برای تشخیص گز گز یا خواب رفتگی دست و پا شامل موارد زیر می باشد:
- سی تی اسکن (CT)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- نمونه برداری از عصب
- نمونه برداری از پوست برای بررسی انتهای فیبر عصبی
مرکز طب فیزکی و فیزیوتراپی لاله در تهران
بهترین راه حل برای درمان انواع بیماریها مشاوره با متخصص طب فیزیکی است تا با معاینه دقیق، بهترین روشهای درمانی را به شما ارائه دهد. فیزیتراپی لاله به عنوان مرکز طب فیزیکی در تهران آماده ارائه انواع خدمات فیزیوتراپی و توانبخشی به شما عزیزان است.
برخی از خدمات لاله شامل موارد زیر است:
- بیوفیدبک
- طب سوزنی
- ماساژ درمانی و یومی هو تراپی
- و …
دیدگاهتان را بنویسید