زانو پرانتزی چیست و روش های درمان پای پرانتزی

زانوهای پرانتزی به صورتی است که پاها در قسمت زانو به سمت بیرون خم می‌شود، در حالی که مچ پاها با هم تماس دارند. پای پرانتزی در نوزادان و کودکان طبیعی است و تا قبل از دو سالگی خود به خود به حالت طبیعی باز می‌گردد. در این مقاله به بیان علت زانوی پرانتزی می‌پردازیم و بهترین روش های درمان زانوی پرانتزی را معرفی خواهیم کرد.

زانوی پرانتزی چیست؟

زانوی پرانتزی یا پای پرانتزی (genu varum) وضعیتی است که در آن پاها به صورت خمیده به نظر می‌رسد، به گونه‌ای که زانوها حتی زمانی که مچ پاها در کنار هم قرار دارند کاملا از هم باز می‌مانند.

پاهای پرانتزی گاهی اوقات می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای مانند بیماری بلونت یا راشیتیسم باشند و ممکن است یکی از دلایل آرتروز زانو و لگن باشند. گزینه‌های درمانی زانوی پرانتزی شامل بریس، گچ‌گیری یا جراحی است.

زانوی پرانتزی در نوزادان به دلیل فضای تنگ و محدود موجود رحم مادر، نسبتا رایج است. به طور معمول، هیچ اقدامی برای درمان زانوی پرانتزی در کودکان نیاز نیست. این مشکل در کودکان معمولا زمانی که بین 12 تا 18 ماهگی شروع به راه رفتن می‌کنند، از بین می‌رود.

علت زانوی پرانتزی چه مواردی است؟

پاهای پرانتزی به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند. شایع‌ترین علت پاهای پرانتری، وضعیتی به نام ژنوواروم فیزیولوژیک است. هنگامی که کودک در رحم در حال رشد است، در یک فصای محدود و تنگ قرار دارد. در این وضعیت برخی از استخوان‌های کودک باید بچرخند تا بتوانند در فضای کوچک جای بگیرند. این وضعیت کاملا طبیعی است اما اگر پاهای کودک تا 2 سالگی صاف نشد، ممکن است دلیل دیگری باعث ایجاد پاهای پرانتزی شده باشد.

برخی از دلایل پاهای پرانتزی شامل موارد زیر است:

• بیماری بلونت
• راشیتیسم
• بیماری پاژه
• کوتولگی

بیماری بلونت Blount’s disease

در بیماری بلونت، که به آن تیبیا وارا نیز گفته می‌شود، ساق پای کودک به‌طور غیرطبیعی رشد می‌کند و زیر زانو خم می‌شود. این بیماری یک اختلال رشد محسوب می‌شود که به دلیل مشکل در صفحه رشد استخوان ساق پا ایجاد می‌شود. همانطور که کودک شروع به راه رفتن می‌کند، خم شدن پاها بدتر می‌شود.

این اختلال ممکن است در اوایل رشد ظاهر شود اما در برخی موارد ممکن است علائم آن تا زمانی که کودک به سن بلوغ نرسد، قابل مشاهده نباشد. با گذشت زمان، این بیماری می‌تواند باعث مشکلات مفصلی در زانو شود.

بیماری بلونت در زنان، آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار و کودکان چاق شایع‌تر است. کودکانی که راه رفتن را زودتر شروع می‌کنند نیز در معرض خطر بیشتری هستند. به طور معمول یک کودک باید بین 11 تا 14 ماهگی راه رفتن را به تنهایی شروع کند.

راشیتیسم Rickets

راشیتیسم یک بیماری ناشی از کمبود شدید کلسیم و ویتامین D است. کمبود این مواد مغذی مهم در بدن باعث نرم شدن و ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود و درنهایت منجر به خم شدن پاها و ایجاد زانوهای پرانتزی می‌شود.

بیماری پاژه Paget’s disease

این بیماری متابولیک بر نحوه شکستن و بازسازی استخوان‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. در نتیجه استخوان‌ها آن‌طور که باید، بازسازی نمی‌شوند. با گذشت زمان، این بیماری می‌تواند منجر به زانوی پرانتزی و سایر مشکلات مفصلی شود. بیماری پاژه در افراد مسن شایع‌تر است و می‌توان با تشخیص و درمان به موقع، آن را با موفقیت مدیریت کرد.

کوتولگی Dwarfism

شایع‌ترین شکل کوتولگی ناشی از وضعیتی به نام آکندروپلازی است. این یک اختلال رشد استخوانی است که در طول زمان می‌تواند منجر به پای پرانتزی شود.

علائم پاهای پرانتزی

علامت اصلی زانوی پرانتزی ظاهر پاها است. افراد مبتلا به زانوی پرانتزی وقتی می‌ایستند و پاها و مچ پاهایشان را کنار هم قرار می‌دهند، زانوها به هم برخورد نمی‌کنند. یکی از علائم پای پرانتزی در کودکان این است که آن‌ها گاهی اوقات با انگشتان پا به سمت داخل راه می‌روند.

لازم به ذکر است که، زانو های پرانتزی معمولا هیچ دردی ایجاد نمی‌کنند. علاوه بر این، این مشکل بر توانایی کودک شما در خزیدن، راه رفتن یا دویدن تاثیر نمی‌گذارد.

نحوه تشخیص زانوی پرانتزی

تشخیص ناهنجاری زانوی پرانتزی به راحتی از روی ظاهر آن قابل انجام است. پزشک با بررسی وضعیت فرد می‌تواند میزان شدت این بیماری را تشخیص دهد. در طول معاینه احتمالا پزشک طول پاها را اندازه‌گیری می‌کند و همچنین وضعیت راه رفتن فرد را ارزیابی می‌کند.

همچنین ممکن است برای مشاهده هرگونه ناهنجاری استخوانی در پاها و زانوها، تصویربرداری با اشعه ایکس یا سایر روش‌های تصویربرداری لازم باشد. در مواردی ممکن است پزشک آزمایش خون تجویز کند تا مشخص شود آیا زانوی پرانتزی به دلیل بیماری‌های دیگری مانند راشیتیسم یا بیماری پاژه ایجاد شده است، یا خیر.

روش های درمان پای پرانتزی

پاهای پرانتزی در نوزادان و کودکان زیر 2 سال معمولا خود به خود برطرف می‌شود. اگر ناهنجاری زانوهای پرانتزی بعد از 2 سالگی همچنان ادامه پیدا کرد، پزشک می‌تواند با بررسی و تشخیص علت مشکل، بهترین درمان زانوی پرانتزی را تجویز کند. درمان پاهای پرانتزی ممکن است شامل استفاده از کفش‌های مخصوص، آتل، بریس، گچ‌گیری و جراحی باشد.

نکاتی درباره روش های درمان زانوی پرانتزی:

• درصورتی که زانوی پرانتزی به دلیل بیماری بلونت ایجاد شده باشد، استفاده از آتل یا ساق‌بند می‌تواند برای درمان آن مفید باشد.
• درصورتی که راشیتیسم دلیل ایجاد زانوی پرانتزی بباشد، افزوده شدن ویتامین D و کلسیم به رژیم غذایی کودک می‌تواند وضعیت او را درمان کند.
• اگر با وجود سایر درمان‌ها، مشکل زانوی پرانتزی درمان نشد، ممکن است برای جلوگیری از آسیب بیشتر و اصلاح مشکل، عمل جراحی زانوی پرانتزی لازم باشد.

جراحی زانوی پرانتزی چگونه است؟

روش های جراحی زانوی پرانتزی شامل موارد زیر است:

• روش رشد هدایت شده
• روش استئوتومی تیبیا

رشد هدایت شده

در این روش، جراح یک صفحه فلزی کوچک را در پای کودک قرار می‌دهد. با این کار، به طور موقت رشد در سمت سالم استخوان ساق پا متوقف می‌شود تا قسمت ناسالم بتواند به آن برسد. با استفاده از این عمل جراحی، پای کودک با رشد طبیعی‌اش صاف می‌شود و جراح کودک صفحه را پس از بهبود هم‌ترازی خارج می‌کند.

استئوتومی تیبیا

با استفاده از این روش، جراح استخوان ساق پا را در زیر زانو برش می‌دهد و آن را تغییرشکل می‌دهد تا تراز آنرا ثابت کند. در حالی که استخوان بهبود می‌یابد، آن را با یک صفحه و پیچ در داخل ساق پا یا چارچوبی که در خارج از ساق قرار دارد، در جای خود نگه می‌دارد.

راه های پیشگیری از زانوی پرانتزی

هیچ روش دقیقی برای پیشگیری از پای پرانتزی وجود ندارد اما می‌توان با استفاده از یک سری اقدامات خاص از ایجاد ناهنجاری پای پرانتزی پیشگیری کرد. برای مثال، می‌توانید با اطمینان از دریافت ویتامین D کافی، هم از طریق رژیم غذایی و هم قرار گرفتن در معرض نور خورشید، از راشیتیسم پیشگیری کنید.

اگر کودک شما بعد از 2 سالگی هنوز دارای زانوی پرانتزی است، حتما به پزشک مراجعه کنید. تشخيص زودهنگام زانو پرانتزی به شما و فرزندتان در مديريت اين عارضه كمك مي‌كند.

آرتروز اولین اثر طولانی مدت بالگ است و می‌تواند بسیار ناتوان کننده باشد. هنگامی که شدید است، به دلیل فشارهای غیرعادی اعمال شده، می تواند زانو، مچ پا و مفاصل ران را تحت تاثیر قرار دهد.

فیزیوتراپی در منزل برای درمان زانوی پرانتزی

درمان زانوی پرانتزی با فیزیوتراپی در منزل یکی از بهترین روش های درمانی محسوب می‌شود. در طول دوره فیزیوتراپی، تمرینات و حرکات اصلاحی به گونه‌ای طراحی می‌شوند که تحریک‌پذیری مفصل زانو افزایش یابد و همچنین عضلات پا تقویت شود.

برخی از مهمترین مزایای فیزیوتراپی پای پرانتزی شامل موارد زیر است:

• در طول درمان نیازی به مصرف دارو نیست
• فیزیوتراپی زانوی پرانتزی بر خلاف عمل جراحی، هیچ درد و دوره نقاهتی ندارد.
• فیزیوتراپی زانو پرانتزی هیچ عوارضی ندارد